about videos blog fb page contact

the symptom projects

Η ιδέα του τουρισμού είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένη με την Ελλάδα, καθώς η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία υπήρξαν παραδοσιακοί προορισμοί ταξιδιού πολύ πριν οργανωθεί η μετανεωτερική βιομηχανία του τουρισμού. Στον 20ο αιώνα η βιομηχανία του τουρισμού συνδέθηκε με κομβικά ζητήματα που καθόρισαν τη φυσιογνωμία του. Οι μετακινήσεις για την υγεία, την έκθεση στον ήλιο και την παραμονή στη θάλασσα, σχετίστηκαν ιδιαίτερα με την επούλωση ασθενειών που ταλάνισαν το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, πριν γίνουν τρόπος διασκέδασης για τη (μικρο)μεσαία τάξη και να συνδεθούν με τις πληρωμένες άδειες διακοπών, την αύξηση του ελεύθερου χρόνου αλλά ταυτόχρονα να αποτελέσουν τρόπο υπεραναπλήρωσης και αποζημίωσης, που συνδέουν τα τουριστικά κίνητρα με τις ελλείψεις που προκύπτουν από την καθημερινή ζωή αυτών των στρωμάτων. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τα ταξίδια προωθήθηκαν ως μέρος της διπλωματίας, ενώ η επανάσταση των μέσων μεταφοράς επέκτεινε στις μάζες το δικαίωμα του ταξιδιού. Ο τουρισμός επέτρεψε σε πλήθος ανθρώπων να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην καλοπέραση. Ταυτόχρονα όμως, το ταξίδι και ο τουρισμός συνδέθηκαν άρρηκτα με την οικονομία του θεάματος, με τις πρακτικές θεσμοθετημένης συμπεριφοράς εμφυτευμένες σε ένα σύνολο συμβάσεων που περιλαμβάνουν το θεάσθαι, τα αξιοθέατα, τη φωτογραφία, την αγορά σουβενίρ αλλά και την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, που σαρώνει με τον ίδιο τρόπο το Κολοσσαίο, τη Ντίσνεϊλαντ, το Τσερνομπίλ και το Νταχάου.

Είναι γνωστό πως η συνθήκη αυτή συμπεριλαμβάνει μια στοιχειώδη σκηνοθεσία από τους ενορχηστρωτές της εμπειρίας. Για να παραφράσουμε τον Μπάουμαν, εκεί, τα κάθε είδους δολώματα δίνουν την εντύπωση επιθυμιών, οι πιέσεις την εντύπωση προθέσεων, η αποπλάνηση την εντύπωση της λήψης αποφάσεων• στα τουριστικά κέντρα, στην κατανάλωση εμπειριών και συσσώρευσης αναμνηστικών, η εξάρτηση διαλύεται μες την ελευθερία, και η ελευθερία αναζητεί την εξάρτηση. Αυτή η στοιχειώδης σκηνοθεσία κάνει τον κόσμο να μοιάζει απέραντα ήπιος, πειθήνιος στις επιθυμίες και στις ιδιοτροπίες του τουρίστα, έτοιμος να τον εξυπηρετήσει. “Ο αισθητικοποιημένος κόσμος είναι ο κόσμος που κατοικείται από τους τουρίστες” .

Σήμερα, οι τόποι δεν δύναται να γίνουν πλέον κατανοητοί ως αυτάρκεις ή ως τα σημεία όπου βιώνεται το μεγαλύτερο μέρος της ζωής ενός ανθρώπου. Μοιάζουν περισσότερο με περιοχές ροής με πορώδη όρια που χαρακτηρίζονται από ρευστότητα. Ο τουρισμός αποτελεί μια σημαντική πτυχή της παγκοσμιοποίησης, όντας μέρος ενός υποσυνόλου μιας μεγάλης και ετερογενούς παγκόσμιας δραστηριότητας ή κινητικότητας, η οποία περιλαμβάνει επίσης τη μετανάστευση, την παλιννόστηση, τη διασπορά και άλλες υποχρεωτικές καθώς και εθελοντικές μορφές μετακίνησης. Η έννοια του "ανήκειν" σε σχέση με το χώρο, τίθεται υπό αμφισβήτηση, ενόψει του προβληματικού χαρακτήρα κατηγοριοποιήσεων όπως το τοπικά προσδιορισμένο δίπολο οικοδεσπότης/επισκέπτης, το οποίο αποτελούσε βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής σχέσης του τουριστικού συστήματος, καθώς και ενόψει της χάραξης άλλων παρόμοιων σταθερών ταυτοτικών ορίων. Οι ταυτότητες συνεχώς συγκροτούνται, αναπαράγονται και ανταγωνίζονται σε συγκεκριμένες στιγμές και συγκεκριμένα μέρη, διαμέσου πρακτικών, ενσώματων προδιαθέσεων και Λόγων. Οι τύποι του περιηγητή, του πλάνητα, του τουρίστα, του μετανάστη, συμπυκνώνουν το πρόταγμα της μετανεωτερικότητας που υποκινείται από την αγωνία του περιορισμού και της σταθερότητας, μέχρις ότου, όμως, αυτό να βρει την δαιμονική του έκφραση στην επισφαλή εργασία και σε κάθε είδους απορυθμίσεις σταθερών που αναλάμβαναν τη δέσμευση για μια στοιχειώδη ποιότητας ζωής. Κάτι που συνδέεται άμεσα με την σκληρή και συχνά απάνθρωπη τουριστική εργασία, υπογραμμίζοντας ότι οι οικονομικές σχέσεις και οι ανισότητες είναι αυτές που κυρίως προσδιορίζουν την ταυτότητά μας στη μετανεωτερική συνθήκη.

Ως ένα από τα σημεία διαπλοκής και αλληλεπίδρασης του τοπικού με το παγκόσμιο, ή ακόμα και ως μιας σχηματικής αντιπαράθεσής τους, ο τουρισμός φαίνεται να είναι το ιδανικό εκείνο πρίσμα, μέσω του οποίου μπορούν να εξεταστούν διάφορες εκφάνσεις του τοπικού, του υπερτοπικού, της ταυτότητας, της ετερότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της εμπορευματοποίησης και της παγκόσμιας κυκλοφορίας των ανθρώπων, εικόνων και κεφαλαίων. Διαμορφώνει το πεδίο πάνω στο οποίο εκφράζονται, σημασιολογούνται και επιτελούνται διάφορες εθνικές, τοπικές, έμφυλες, εργασιακές ταυτότητες και κοινωνικοί ρόλοι, καθώς και επαναπροσδιορίζονται οι ταυτότητες των χώρων και των τοπικών κοινοτήτων υποδοχής. Οι τουριστικοί προορισμοί και τα αξιοθέατα, μπορούν να θεωρηθούν ως κόμβοι μιας επανάληψης επιτελεστικών πράξεων (ο θαυμασμός ενός αξιοθέατου, η ρομαντικοποίηση μια τοποθεσίας κ.α.) και του κατακερματισμού του χρόνου σε επεισόδια. Οι τόποι εμπλέκονται σε πολύπλοκα δίκτυα σχεσιακότητας, όπου οικοδεσπότες, επισκέπτες, κτίσματα και αντικείμενα συνδέονται για να επιτελέσουν ορισμένες αναπαραστάσεις. Οι προορισμοί αυτοί συχνά αποτελούν ιζηματογενείς συσσωρεύσεις αυτών των επιτελέσεων.

Ο μαζικός τουρισμός και η αναπτυξιακή του κατεύθυνση, έχει δεχτεί πολλές κριτικές ανά τα χρόνια για τις αρνητικές συνέπειες που επιφέρει στις τοπικές κοινωνίες. Επίσης, πλέον θεωρείται δεδομένο ότι ο τουρισμός γενικά βασίζεται στην αντίληψη περί ετεροτήτων, αποτελώντας και ο ίδιος παράγοντα διαμόρφωσης και κατασκευής ετεροτήτων και ανισοτήτων. Στην Ελλάδα ο τουρισμός γίνεται σε μεγάλο βαθμό αντιληπτός ως μια μορφή οικονομικής ανάπτυξης που ενθαρρύνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το ζήτημα της προώθησης του ελληνικού τουρισμού και της ανάδειξης του τόπου και της πολιτιστικής κληρονομιάς ήταν και παραμένει κυρίαρχο στην πολιτική της χώρας. Η κατεύθυνση στρατηγικών προώθησης του τουρισμού συνεχίζει να ενεργοποιείται σε μεγάλο βαθμό μεταξύ της καπιταλιστικής αξιοποίησης και εμπορευματοποίησης του αρχαίου (και της συνεχούς αναστήλωσης και επιτελεστικής προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς) και της προώθησης της Ελλάδας ως μεθοριακής ζώνης τέρψης.

Σήμερα η Ελλάδα αποτελεί για ακόμα μια φορά έναν θελκτικό προορισμό, μέσα όμως και από την εξωτική εικόνα που σχηματίζει για πολλούς η οικονομική κρίση. Σε αυτή τη συγκυρία, το ζήτημα του τουρισμού θέτει μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα, που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο οι κυρίαρχες αφηγήσεις προσδιορίζουν την πολιτική θέση και αναπαράγουν συγκεκριμένες σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στις διάφορες ‘τοποθεσίες’, όπως αυτές του Βορρά και του Νότου. Η εμμονή της Ελλάδας να υπερποσδιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά από το ένδοξο παρελθόν της και να μην επενδύει προγραμματικά στην προώθηση, την προβολή και την πολιτική αξιοποίηση του σύγχρονου καλλιτεχνικού, διανοητικού, επιστημονικού και άλλου δυναμικού της, μάλλον συμβάλουν σε μια ρομαντικοποιημένη και γι’ αυτό αδύναμη θέση, παρά στην ανάληψη μιας δυναμικής συσχέτισης με άλλες τοπικότητες.

Με την ευκαιρία της έκθεσης, καλούμε στην Άμφισσα καλλιτέχνες να δουλέψουν πάνω στο θέμα του τουρισμού, θέτοντας φανερά και λανθάνοντα ζητήματα που συνδέονται με την ιδέα και την ιστορία του τουρισμού ως μέρους μιας ευρύτερης βιομηχανίας, της πολιτικής και της οικονομίας, που επεκτείνονται σε ζητήματα του τοπικού και του παγκόσμιου, σε ζητήματα ταυτότητας, κοινωνικών ρόλων, αναπαραστάσεων και φυσικών ή νοητικών κατασκευών. Οι καλλιτέχνες της έκθεσης προσεγγίζουν το ζήτημα του τουρισμού μέσα από ποικίλα πρίσματα. Μέσα από κουβέντες και ιστορίες ταξιδιωτών φωτίζουν το φαινόμενο του τουρισμού απ’ τη σκοπιά των ίδιων των τουριστών, των αναζητήσεων, των εμπειριών και των ταυτοτήτων τους. Μέσω ερευνητικών διαδικασιών (αναζήτηση σε αρχεία, αντιπαράθεση προσωπικών και ιστορικών αφηγήσεων, επιτελεστικών δράσεων, καταγραφικών πρακτικών αλλά και παραδοσιακών μεθόδων απεικόνισης και αναπαράστασης του φαινομένου) πυροδοτούν μια αφορμή να συζητηθεί δημόσια ένα θέμα που λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στην παγκοσμιοποιημένη συνθήκη με πολλαπλές επιδράσεις στη ζωή μας. Στην έκθεση, καλλιτέχνες εξετάζουν την πολιτισμική ζωή των τουριστικών προϊόντων και τον ρόλο αυτών των αντικειμένων στην κατασκευή του κοινωνικού, θέτουν το ζήτημα μιας σχετικά σύγχρονης τάσης, αυτής της τυπολογίας του “πολιτικοποιημένου” τουρίστα, ένα νέο δεδομένο στην τουριστική ζήτηση στο οποίο καλούνται να ανταποκριθούν διάφοροι φορείς του τουρισμού. Διερευνούν τη διαπλοκή/αλληλεπίδραση του τουρισμού με έμφυλες "πραγματικότητες", αναστοχάζονται πάνω στη “σκηνοθετημένη αυθεντικότητα," και την αναζήτηση αυτής έξω από τη νεωτερικότητα και καταπιάνονται με το θέμα του θρησκευτικού τουρισμού και του ταξιδιώτη προσκυνητή.

Ένας από τους στόχους της έκθεσης είναι να αναρωτηθούμε εκ νέου το τι είναι “τουριστικός τόπος” και πώς και από ποιους διαμορφώνεται. Το ζήτημα του τουρισμού διαπλέκεται με πάμπολλους τρόπους με κρίσιμα ζητήματα των σύγχρονων κοινωνιών της μετανάστευσης, της εργασίας, της οικονομίας, της κρίσης αλλά και της αναζήτησης διαφυγών. Η Άμφισσα δεν γίνεται εδώ κατανοητή απλά ως ένα γεωγραφικό σημείο αλλά μας παρέχει τη δυνατότητα να στοχαστούμε πάνω στην ειδυλλιακότητα και την αποκέντρωση. Γειτνιάζοντας με έναν βαρυσήμαντο συμβολικά τόπο, τους Δελφούς, μας παρέχει την αφορμή να σταθούμε κριτικά απέναντι στα θεωρούμενα ως αυτονόητα και να προβληματίσουμε καθιερωμένες και κυρίαρχες μορφές και συστήματα γνώσης και εμπειρίας.

Μιχάλης Αδάμης Τουριστικές Ουτοπίες (I, III, VII), 2017, κολλάζ, ψηφιακό τύπωμα (καρτ ποστάλ)

Η σειρά Τουριστικές Ουτοπίες αποτελείται από κολλάζ τουριστικά εξιδανικευμένων, σκηνοθετημένης αυθεντικότητας “μη τόπων”, προερχομένων από μία συλλογή 330 τοπογραφικών καρτ ποστάλ, εκτυπωμένων στη μορφή του πιο δημοφιλούς τυπωμένου φωτογραφικού format. Το καρτποσταλ, αυτό το φετιχιστικό αντικείμενο, που κλειδώνει την εμπειρία σε μια εικόνα, συμπυκνώνει και συρρικνώνει τον χώρο και τον χρόνο ορίζοντας ένα φίλτρο που θαμπώνει την κοινωνική, οικονομική, εργασιακή πραγματικότητα των τόπων, που γίνονται εν τέλει, οι “μη τόποι” μιας παγκοσμιοποιημένης καταναλωτικής κουλτούρας.

Νίκος Αρβανίτης

Το ίζημα του παραμένει στην μνήμη ως ανάμνηση της επαφής, 2017, 15 ακουαρέλες (μολύβι και υδατοχρώματα σε χαρτί, διαστάσεις 22,8 x 15 εκ. έκαστο), ηχητικό, 5 εκπομπές, διάρκειας περίπου 10 λεπτών η κάθε μια, έντυπο / εγχειρίδιο.

Ο Σ.Κ., πρόσωπο του οικείου περιβάλλοντος του καλλιτέχνη, συνέπαιρνε με τις ταξιδιωτικές του αφηγήσεις τον Νίκο Αρβανίτη από τα παιδικά του χρόνια. Ταξίδια σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, οργανωμένα με ιδιαίτερο τρόπο και μεθοδολογική προσέγγιση, τόποι επιλεγμένοι για το σημαίνον πολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό τους περιεχόμενο. Ταξίδια συχνά μοναχικά και υπό αντίξοες συνθήκες. Ο Σ.Κ. αφηγείται ένα από τα πρόσφατα ταξίδια του στο Βιετνάμ και μοιράζεται τις εμπειρίες του, την έρευνα της προετοιμασίας και τη μεθοδολογία του ‘ταξιδεύειν’, τις ανακαλύψεις και τις εντυπώσεις του, καθώς και τη διαδικασία της μετέπειτα επεξεργασίας των βιωμάτων του. Ο καλλιτέχνης επιδιώκει πέραν της αφήγησης της ταξιδιωτικής εμπειρίας να σκιαγραφήσει ένα αφαιρετικό και αποσπασματικό πορτραίτο ενός ανθρώπου καθώς και την εμπειρία της επαφής μαζί του . Το έργο αποτελείται από 15 ακουαρέλες, ως διαμεσολαβημένες ταξιδιωτικές σημειώσεις. Παράλληλα, από την ηχητική καταγραφή των αφηγήσεων του Σ.Κ και ηχητικό καταγραφικό υλικό, ο καλλιτέχνης ενορχηστρώνει τον ηχητικό σχεδιασμό μια σειράς ραδιοφωνικών εκπομπών.

Εύα Γιαννακοπούλου Στην Πλαζ 2, δικάναλο video, 2017

Τα video, στην Πλαζ 2, έχoυν γυριστεί κατά τη διάρκεια των θερινών μου διακοπών στην Αθήνα και την Κρήτη. Παρουσιάζουν τις συνεντεύξεις τριών ομογονέων, καθώς και ένα βίντεο γυρισμένο αποκλειστικά από την Sophie Stapels, μία Γερμανίδα τουρίστρια 5 ετών. Εκκινώντας από την ερώτηση του πώς και πού ένας ομογονέας κάνει τουρισμό με τα παιδιά της/του, εκτυλίσσονται περαιτέρω ερωτήματα και απαντήσεις που αφορούν στις κυρίαρχες εννοιολόγησεις της μητρότητας και της πατρότητας, τους κοινωνικούς μηχανισμούς αποδοχής και αποκλεισμού, τη συνθήκη των βιολογικών -ή μη- δομών συγγένειας των ομόφυλων ζευγαριών σε κοινωνικό και νομικό πλαίσιο. Υιοθετώντας μια διαλεκτική περί τουρισμού ως κανονιστικό παράγοντα των θερινών διακοπών, δημιουργώ ένα πλαίσιο αναστοχασμού αναφορικά με την γονεϊκή “διαφορετικότητα” όπου ρόλοι και ταυτότητες αναδεικνύονται ως θέματα ανοιχτής και διαρκούς διαπραγμάτευσης. Η ιδέα του δεύτερου video της εγκατάστασης -εξ ολοκλήρου γυρισμένο από ένα πεντάχρονο παιδί- προέκυψε όταν κατά την διάρκεια των διακοπών μου στη Σούγια της Κρήτης, άρχισα να κινηματογραφώ μια πενταμελή οικογένεια Γερμανών που έκανε διακοπές. Έχοντας κινηματογραφήσει για τις ανάγκες του έργου παιδιά σε τουριστικά μέρη, σκέφτηκα να παραχωρήσω στην πεντάχρονη Sophie την κάμερά μου. Στα πλαίσια μίας εννοιολογικής αναζήτησης και πειραματισμού αναφορικά με τις αμφίσημες δομές εξουσίας που φέρει η κάμερα ως μηχανισμός καταγραφής, καθώς και της “θέσης” του παρατηρούμενου και του παρατηρητή, προσπαθώ να αναδείξω την μετάβαση ενός παιδιού από “αντικείμενο” κινηματογράφησης, σε παρατηρητή που χειρίζεται μια κάμερα.

Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος
Στον ίσκιο του DNA, 2017, 4 τετραγωνικά ή 345 κυβικά εκατοστά χνούδι από στεγνωτήρια ρούχων, πλέξη τσόχας

Το υλικό απόρριμμα συλλέχθηκε εξολοκλήρου από το ξενοδοχείο Αχίλλειον στην Ομόνοια της Αθήνας στο διάστημα μεταξύ 1 Ιουνίου έως 15 Σεπτεμβρίου 2017. Περίοδος “High Season” για την περιοχή της Αθήνας στον τουριστικό κλάδο καθώς τα τελευταία χρόνια θεωρείται ένας από τους ποίο πολυσύχναστους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως και προσελκύει τεράστιο αριθμό επισκεπτών. Η ξενοδοχειακή φιλοξενία απαιτεί σε καθημερινή βάση να πραγματοποιούνται πολλαπλές πλύσεις και στεγνώματα της ιματιοθήκης με αποτέλεσμα να προκύπτει κάθε φορά μια μικρή ποσότητα χνουδιού προσκολλημένη στο φίλτρο του μηχανικού στεγνωτηρίου. Τα ινώδη υπολείμματα της πλύσης και στεγνώματος των κλινοσκεπασμάτων και πετσετών αποτελούνται κυρίως από βαμβακερές και συνθετικές μικρο ίνες και αναπόφευκτα συγκρατούν DNA από χιλιάδες χρήστες- τουρίστες που φιλοξενήθηκαν στην επιχείρηση κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Το χνούδι που αποτελεί το έσχατο υπόλειμμα ανήλιου στεγνώματος διατηρεί στο περιεχόμενο του σωματίδια και υπολείμματα σαρκικής μάζας, τρίχες, λίπος και συμπυκνώνει ένα γενετικό αρχείο αόρατο με γυμνό οφθαλμό. Το υλικό μέσω της τεχνικής πλέξης felting- τσόχας μεταμορφώνεται σε μάλλινη επιφάνεια/ υφαντό. Η νέα υλική υπόσταση μπορεί τώρα να χρησιμοποιηθεί ως σκίαστρο εσωτερικού χώρου, μια τέντα εσωτερικής μόνο χρήσης καθώς είναι αδύναμη να αντιμετωπίσει τις εξωτερικές κλιματολογικές συνθήκες. Τα σεντόνια των ξενοδοχείων είναι καταδικασμένα να μην δουν ποτέ τον ήλιο.

Γιώτα Ιωαννίδου Post Porn, εγκατάσταση, 2017, διαστάσεις μεταβλητές

To "Postporn" είναι μία συλλογή αποσπασμάτων φωτογραφιών και κειμένων που πραγματεύεται το ζήτημα της ηδονοβλεψίας μέσα από το πρίσμα του πολιτιστικού τουρισμού. Μία φωτογραφία από ένα δικαστήριο στο Detroit που φαίνεται βομβαρδισμένο ενώ απλώς έχουν αφαιρεθεί τα πολύτιμα υλικά του από συλλέκτες μετάλλων (μετα-φορντική συνθήκη) και από ένα ερειπωμένο τουριστικό θέρετρο σε μία λίμνη της Αρμενίας (μετα-σοβιετική συνθήκη). Οι φωτογραφίες είναι αποσπάσματα από ταξίδια της Ιωαννίδου στους συγκεκριμένους τόπους με αφορμή την υλοποίηση κάποιων πρότζεκτ. To "Postporn" πραγματεύεται την έννοια της αναπαράστασης της "οικονομικής-πολιτικής κρίσης" και των παραγόμενων "ερειπίων" μέσα από μία αυτοκριτική προσέγγιση. Αυτοκριτική από την άποψη ότι οι πολιτιστικοί ταξιδιώτες/επισκέπτες εύκολα παγιδεύονται σε ηδονοβλέπτικές ή ουτοπικές αναλύσεις και αναπαραστάσεις του εκάστοτε τόπου ή κοινωνικής πραγματικότητας.

Νίκος Καναρέλης Angel, 2017, λάδι σε καμβά, 30 x 24 cm Sitting on my laps lift my shirt up, 2017, σπρέυ και λάδι σε καμβά, 120 x 83 cm Cactus, 2017, λάδι σε καμβά, 30 x 20 cm Hotel Xenia, 2017, λάδι σε καμβά, 27 x 20 cm The distance, 2017, λάδι σε καμβά, 30 x 20 cm The lighthouse of Nauplion, 2017, λάδι σε καμβά, 30 x 24 cm

Τα ζωγραφικά έργα που παρουσιάζει στην έκθεση ο Νίκος Καναρέλης “αντιγράφουν” στιγμιότυπα σχόλης, αναγνωρίσιμες και κοινότοπες εικόνες ταξιδιού. Οι πίνακες ασπρόμαυροι- φέρουν την αύρα της φωτογραφίας, μικροί σε διάσταση- φέρουν τη συντομία της γραφής των πλανόδιων ζωγράφων. Ανάμεσα τους, μια γυναίκα με μαγιό/εσώρουχο, μια εικόνα που βρίσκει κανείς σε κάθε άλμπουμ διακοπών. Όμως, η εικόνα αυτής της γυναίκας δεν είναι μια αρχετυπική τουριστική εικόνα, μια αρχετυπική εικόνα για το γυναικείο φύλο. Το πορτρέτο αυτής της γυναίκας όπως το παρουσιάζει ο Καναρέλης, αντιστρέφει με τις λεπτομέρειες του όλα τα παραπάνω. Στέκει υπερμεγέθες ανάμεσα στα μικρά στιγμιότυπα που το περιστοιχίζουν, επισκιάζοντας τα και εκβιάζοντας το βλέμμα μας προς αυτό. Η γυναίκα έχει το πρόσωπο της καλυμμένο με την μπλούζα της, σε μια διφορούμενη χειρονομία. Το ύφασμα που καλύπτει το πρόσωπο της παραπέμπει σε μπούρκα και έρχεται σε αντίθεση με την γύμνια του σώματος που στέκει προκλητικό σε μια στάση που είναι υποτακτική αλλά και ταυτόχρονα επιθετική έτσι όπως μας προκαλεί σε μετωπική σύγκρουση με την παθητικότητα του. Στη σύνθεση των εικόνων που μας παρουσιάζει ο Καναρέλης διαταράσσεται η ασφαλής μας θέ(α)ση απέναντι στην εμπειρία των αντικειμένων και των υποκειμένων.

Απόστολος Καραστεργίου

Ο Απόστολος Καραστεργίου είναι καλλιτέχνης και βιοπορίζεται εργαζόμενος στον δημόσιο τομέα ως ζωγράφος αντιγράφων στο Νομισματικό Μουσείο Αθηνών. Οι υπάλληλοι του μουσείου, μέρος του πολιτιστικού μηχανισμού, διέπονται από τους κανόνες, το υπηρεσιακό τυπικό, τις ενδο-εργασιακές σχέσεις και συμπεριφορές. Η ιδιαίτερη αυτή ομάδα δημοσίων υπαλλήλων αντιμετωπίζονται στο έργο, του Καραστεργίου, σε μια αντιστροφή ως αντικείμενο παρατήρησης ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος. Όπως ο ανθρωπολόγος μακρινών φυλών και ομάδων, που μελετά τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους, ο Καραστεργίου γίνεται ο ίδιος το αντικείμενο της ανθρωπολογικής έρευνας. Ο καλλιτέχνης επιτελώντας το ρόλο του ως το παρατηρούμενο «είδος» του καλλιτέχνη-δημόσιου υπάλληλου της πολιτιστικής και τουριστικής βιομηχανίας, παρουσιάζει μια σειρά αυτο-πορτρέτων μέσα στο εργασιακό του περιβάλλον.

Ζήσης Κοτιώνης ΤRANS CULTURISM: A LAUNDRY (Η ΜΠΟΥΓΑΔΑ), 2017, εγκατάσταση Συνεργάτης: Ευθυμία Δημητρακοπούλου

Το έργο “Η Μπουγάδα” του Ζήση Κοτιώνη είναι η αναρτημένη μπουγάδα του ταξιδιώτη, μετά την επιστροφή του από ένα ταξίδι στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Περιέχει εκτός του προσωπικού του ρουχισμού νέα αποκτήματα. Μπλούζες, σεντόνια, μαντήλια, μαξιλαροθήκες, που φέρουν εμβληματικά εκτυπωμένες εικόνες από μια τουριστική εμπειρία καταβυθίσεως σε ένα αρχαίο και ταυτόχρονα σύγχρονο κόσμο θραυσμάτων και ερειπίων, ένα assemblage διαφορετικών υλικών τεκμηρίων της ιστορίας. Αν ο σύγχρονος τουρισμός είναι μια βιομηχανία παραγωγής αναμνήσεων αναζητάται η κριτική συγκρότηση ενός μνημονικού assemblage για την μνημονική αναπαραγωγή των τόπων, μέσα από την τουριστική εμπειρία. Η διαπολιτισμική τουριστική εμπειρία είναι για τον ταξιδιώτη το υλικό αναπλήρωμα της διαρκούς πλοήγησης στον αποσπασματικό κόσμο του διαδικτύου.

Πάνος Κούρος
μικρό αρχείο έργων σε θερινές εκθέσεις (2017) [Bella ciao (2013, 2017), Δήμος Δελφών / the Symptom Projects, Τουρισμός. Παλιό Νοσοκομείο Άμφισσας, 2017, Love for Beginnings is not Fascination for Origins (2014, σε εξέλιξη), Archaeological Dialogues, Athens History Museum, 2014, Προς Τήνο (2014), Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Πρός Τήνο, 2014, Approximation Exercises for 3 (2013), Mykonos Biennale, Crisis and Paganism, 2013, Holidays in Greece (2012), Studio Visits, Berlin, Holidays in Greece. 2012, The Laws of Hospitality (2012), Out of the Box Intermedia, Un/Inhabited project Καλλιτεχνικοί Σταθμοί ΑΣΚΤ Ύδρας– Μυκόνου, 2012]

Το μικρό αρχείο έργων σε θερινές εκθέσεις (2017) συνδέει έργα με τα οποία συμμετείχα σε περιοδικές διεθνείς εκθέσεις τέχνης που οργανώθηκαν σε παραθεριστικούς τόπους στην Ελλάδα ή αναφέρονται σε αυτούς. Στο αρχείο περιλαμβάνεται το Bella ciao (2017) που παρουσιάζεται ως βίντεο-ηχητική εγκατάσταση στην έκθεση. Αναφέρεται στην αυθόρμητη εκτέλεση του ομώνυμου τραγουδιού από μια ομάδα προσκεκλημένων καλλιτεχνών που αναχωρούν από τη Σίκινο το 2013, ένα νησί της άγονης γραμμής των Κυκλάδων. Ήταν το τελευταίο νησί που απόκτησε λιμάνι, στα τέλη της δεκαετίας του 80. Υπήρξε τόπος εκτοπισμού πολιτικών κρατουμένων.

Μαρία Λάλου και Skafte Aymo-Boot ANTIMONUMENTS, 1964-2013

Το έργο [UN] FINISHED της εικαστικού Μαρίας Λάλου και του αρχιτέκτονα Skafte Aymo-Boot είναι μια μελέτη/αρχείο πάνω στα ανολοκλήρωτα ακίνητα της Αθήνας. Το φαινόμενο αυτής της ιδιότυπης, σε εκκρεμότητα αρχιτεκτονικής, του ατελείωτου κτηρίου, είναι συνδεδεμένο με την ιστορία της σύγχρονης δόμησης της Αθήνας και αναδεικνύει ζητήματα που αφορούν τη φυσιογνωμία της σύγχρονης Ελλάδας. Οι σκελετοί αυτοί, είναι σημάδια των αφανών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών δομών που ορίζουν την φυσική εικόνα της πόλης και τις σχέσεις των υποκειμένων που αφορούν τόσο τον ιδιωτικό τους βίο όσο και τη σχέση τους με το δημόσιο χώρο. Οι λιτές φόρμες τους παραλληλίζονται με τις αρχετυπικές αρχιτεκτονικές κλασσικές δομές που έχουν ταυτιστεί με το ελληνικό ένδοξο παρελθόν και την αίγλη της ελληνικότητας. Ως ένα άλλο είδος (αντι)μνημείων φανερώνουν τους κανόνες, τους κανονισμούς και τις αγκυλώσεις που διέπουν την πολιτιστική πολιτική της χώρας μας και ό,τι αυτή αναδεικνύει. Ταυτόχρονα φωτίζουν όσα συγκροτούν τη φυσιογνωμία του νεοέλληνα, αυτά που αντιμετωπίζει καθημερινά αλλά και αυτά που οργανώνουν την ταυτότητα του στη βάση ενός καταστατικού μύθου που συνδέεται με την «ιδιαίτερη» ελληνική περίπτωση, αυτή που στο παρελθόν ταυτίστηκε με το πολιτιστικό της μεγαλείο και στο παρόν με τη σαγήνη της κρίσης και της καταστροφής.

Νατάσα Μπιζά How to re-model a pavilion from German to Greek, 2016

Αφορμή για το έργο της Νατάσας Μπιζά στάθηκε ένα έγγραφο πιστοποίησης της βράβευσης με το χρυσό μετάλλιο του αγροτικού συνεταιρισμού της Μάρπησσας της Πάρου για παραγωγή φύλλων καπνού, στην Διεθνή Έκθεση του Σαν Φρανσίσκο το 1915 (Panama Pacific International Exposition) το οποίο η καλλιτέχνης βρήκε αποθηκευμένο στην παλιά κοινότητα της Mάρπησσας. Η Διεθνής έκθεση στην οποία συμμετείχαν 24 κράτη, αποτελούσε ένα κατεξοχήν τουριστικό και εμπορικό γεγονός της εποχής και διοργανώθηκε για να γιορταστεί το άνοιγμα της διώρυγας του Παναμά, με προσκεκλημένους προσωπικότητες όπως ο Γκράχαμ Μπελ, ο Τόμας Έντισον, ο Χάρυ Φορντ, κα. Η Μπιζά κάνοντας έρευνα σε αρχεία και εντοπίζοντας ιστορικούς που έχουν μελετήσει την συγκεκριμένη έκθεση, ανακάλυψε πως αρχικά, δεν είχε προγραμματιστεί να πάρει μέρος η Ελλάδα. Η Γερμανία ακύρωσε τη συμμετοχή της λόγω της έναρξης του α' παγκοσμίου πολέμου και αλλάζοντας τη πρόσοψη του περιπτέρου από jugendstil σε νεοκλασικό, μετέτρεψαν το Γερμανικό περίπτερο σε Ελληνικό. Η έρευνα της Μπιζά την οδήγησε στο να ανακαλύψει πως αυτό που έπαιξε σημαντικό ρόλο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στη διεθνή έκθεση, είναι ότι δωρήθηκε από τη χώρα, εν είδη ανταλλάγματος, μια εντυπωσιακή συλλογή εκμαγείων αρχαίων αγαλμάτων. Το έργο How to re-model a pavilion from German to Greek, αποτελείται από ένα βιβλίο στο οποίο συμπλέκονται οι ιστορίες του ελληνικού περιπτέρου, η μετατροπή του από γερμανικό, η γενναιόδωρη δωρεά από την Ελλάδα, καθώς και μία σειρά φωτογραφιών που προέκυψαν από την έρευνα της καλλιτέχνιδας.

Ραλλού Παναγιώτου Kalypso (Volume ΙI), video, 2016 Μουσική σύνθεση Άρης Σιάφας

Ένα τουριστικό θέρετρο του 1970 το οποίο απευθυνόταν κατά κύριο λόγο σε βορειοευρωπαίους τουρίστες και λειτούργησε για 20 χρόνια πριν την εγκατάλειψη και παρακμή του, καθώς και μια απομονωμένη εξοχική κατοικία εμπλέκονται στην αφήγηση του video Kalypso (Volume ΙI). Το βίντεο αποτυπώνει μια τοπογραφική και αρχιτεκτονική διαδρομή που προσομοιάζει με τη μέθοδο της τεχνικής εξάσκησης της μνήμης (memory palace) ενώ ακούγονται μελοποιημένα λογοτεχνικά αποσπάσματα από το έργου Suzanne and the Pacific, του Jean Giraudoux, ένα κείμενο διαπραγμάτευσης των αρχέτυπων που θέτει η ιστορία του Ροβινσώνα Κρούσου. Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται στο video όπως τα μαγιώ και τα βαμβακερά t-shirts συνδέονται με συγκεκριμένα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα, καθώς και κατασκευάζονταν μαζικά στην Ελλάδα τη δεκαετία του 80 ως φθηνά αντίγραφα των ρευμάτων νεωτερικότητας από τα κέντρα του εξωτερικού και χρησιμοποιούνται ως μια μνεία στη χρωματική και γλωσσολογική τους υβριδική μετάφραση.

Πάνος Σκλαβενίτης How to be seen (and heard) #2

“Η έκθεση μας ποτέ δεν ήθελε να εκπροσωπήσει την αθηναϊκή τέχνη. Άλλοι πρέπει να το κάνουν αυτό. Εάν οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται εδώ, τότε θα πρέπει να σκεφτούν γιατί δεν ακούγονται. " Απόσπασμα από συνέντευξη με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της documenta 14 (Deutschlandfunk Kultur, 14 Μαΐου 2017). Το ζήτημα της αυτοπροβολής του καλλιτέχνη, οι όροι, τα μέσα και οι θεσμοί που εγκαθιδρύουν το πολιτιστικό κύρος, καθώς και οι διάφοροι μηχανισμοί και στρατηγικές για την απόκτηση φήμης απασχολούν τον Πάνο Σκλαβενίτη. Στο έργο How to be seen (and heard) #2, ο καλλιτέχνης εκκινεί ένα μονομερή διάλογο/απάντηση με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης τέχνης documenta 14 που μοιράστηκε μεταξύ Αθήνας και Κάσελ την άνοιξη του 2017. Ο Σκλαβενίτης, μεταπηδώντας τις κατεστημένες οδούς και παραμέτρους της θεσμικής κατοχύρωσης της αξίας, κατασκευάζει μέσω αυθαιρεσιών και παραποιήσεων την δική του υστεροφημία και μνημειοποίηση, η οποία όμως, μην μπορώντας εν τέλη να ταυτοποιηθεί, εμπεριέχει ταυτόχρονα και την υπονόμευσή της. Μια πομπώδης αυτοδιαφήμιση αλλά με αδύναμη απεύθυνση, που αποτελείται από μία σειρά δράσεων σχετικά ανώφελης και μάταιης εκ των προτέρων αυτοπροβολής, σχολιάζουν μεταξύ άλλων την ελληνική πολιτιστική πολιτική και την αδυναμία προώθησης της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής καθώς και την αμφιθυμία του ίδιου του καλλιτέχνη να συνδιαλεχθεί με τα πολύπλοκα σχεσιακά κριτήρια αξιολόγησης και προώθησης που θέτει το παγκοσμιοποιημένο πεδίο της τέχνης.

Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου Κεφάλια/Ουρανός του Άουσβιτς

Α. "Κεφάλια", 2017, φιλμ Super 8 μεταγραμμένο σε ψηφιακό βίντεο, ασπρόμαυρο, χωρίς ήχο, διάρκεια: περίπου 3 λεπτά. Β. "Ουρανός του Άουσβιτς", σκληρόδετο βιβλίο. 2017 Το Σεπτέμβρη του 2007, επισκέφτηκα το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς μαζί με την Αγγελική. Επιστρέφοντας, η Αγγελική, που είχε χάσει όλη την οικογένειά της εκεί, αποκοιμήθηκε στο λεωφορείο. Δέκα χρόνια αργότερα, το Σεπτέμβρη του 2017, κινηματογράφησα το Μουσείο Δελφών. Δεν ξέρω αν υπάρχει μια υπόγεια στοά που να συνδέει τους δύο χώρους, ωστόσο, την ώρα που φίλμαρα το μικρό άγαλμα ενός κοριτσιού που χαμογελούσε, αναγνώρισα στο πρόσωπό του τη μικρή Σάρα, τη θεία της Αγγελικής, που πέθανε στους θαλάμους. Κι όταν πήγα στο δωμάτιο με τη Σφίγγα, θυμήθηκα πως την είχα δει να πετάει στον ουρανό του Άουσβιτς, κοιτώντας από ψηλά το στρατόπεδο, τρομαγμένη, ανίκανη να θυμηθεί το γρίφο της.

Ινώ Βαρβαρίτη/ Γιάννης Δελαγραμμάτικας The willingness to revisit, εικαστικό-ερευνητικό πρότζεκτ σε εξέλιξη

Tο έργο των Ινώ Βαρβαρίτη και Γιάννη Δελαγραμμάτικα the willingness to revisit είναι ένα εικαστικό-ερευνητικό πρότζεκτ σε εξέλιξη. Αποτελεί μια ιδιοσυγκρασιακή καταγραφή αναμνηστικών αντικειμένων -souvenir- από την Ελλάδα στις υπαίθριες αγορές του Βερολίνου. Μουσειακά κεραμικά αντίγραφα αγγείων, απομιμήσεις αγαλμάτων, καρτ ποστάλ και φωτογραφίες/ άλμπουμ ταξιδιών συνθέτουν τα ευρήματα μιας ανοιχτής επιτελεστικής συλλεκτικής εμπειρίας. Το παζάρι, ως χώρος διαπραγμάτευσης, ανταλλαγών, αναπάντεχων διασταυρώσεων αντικειμένων και ανθρώπων αποτελεί το προσωρινό σημείο συνάντησης ιστοριών που διαπλέκονται. Αφηγήσεις που μετωνυμικά μπορούν να ανασυνθέσουν προσωπικές διαδρομές, τόπους και αναμνήσεις αλλά και πολιτιστικά και θεσμικά πλαίσια. Τα χαρακτηριστικά στάντ γεμάτα καρτποστάλ και οι πάγκοι με αρχαία αντίγραφα έξω σχεδόν από κάθε αρχαιολογικό χώρο και παραθεριστικό μέρος αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σκηνοθεσίας και των πρακτικών προσέγγισης των τουριστών. Σήμερα βάση συγκεκριμένων ΦΕΚ ορίζονται ρητά οι όροι εκμετάλλευσης της πολιτιστικής κληρονομιάς, η χορήγηση αδειών φωτογράφησης, κινηματογράφησης, παραχώρησης αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων για εκδηλώσεις και για οποιαδήποτε άλλη χρήση. Από την άλλη εξετάζονται τα αναμνηστικά ως αντικείμενα που συντάσσουν μια προσωπική αντίληψη της ιστορίας και του τόπου, ως αποδεικτικά στοιχεία μετακίνησης ιδεών και εμπειριών. Πόσο τα αντικείμενα έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει μια στερεοτυπική θέαση του Άλλου, πόσο εξωτικοποιούν και ρομαντικοποιούν την εικόνα του τόπου και των αρχαιοτήτων αλλά και από την άλλη πόσο έχουν συμβάλει στην προώθηση και στην ανάπτυξη του τουρισμού και κατασκευή της “ελληνικότητας”;

KavecS Greek Olive: Greek art highlights. Video, 2017

«Η Greek Olive προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να εξερευνήσετε τα μονοπάτια της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Η διεθνής έκθεση Documenta14 μας βοήθησε να δούμε αλλιώς τη σχέση ανάμεσα στη πόλη, τα σώματα και τα δικαιώματά μας. Η ομάδα της Greek Olive, εξειδικευμένη σε υπηρεσίες city & art strolling, έχει σχεδιάσει για σας μοναδικές διαδρομές στο χάρτη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, τις Greek Olive Strolls.»

Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας
Ταξιδεύοντας χάνουμε το Νότο: Διάγραμμα για την ομιλία του Ροντρίγο Φερνάντεθ Μιράντα

Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας είναι ένα γραφείο αρχιτεκτονικής με έδρες στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες, το οποίο σχεδιάζει και κατασκευάζει κτίσματα και αντικείμενα ενώ παράλληλα διεξάγει έρευνα επάνω στη χρήση και την παραγωγή τους. Οι χώροι μελετώνται ως γεννήτορες καθημερινών συμβάντων μέσω της πυκνής σύνδεσης κίνησης, οπτικής πρόσληψης και της πληθυντικής χρήσης του χώρου. Λαμβάνοντας υπόψη τον ανθρωπογενή χαρακτήρα της παραγωγής των κτισμάτων και τη σημασία των τεχνικών κατασκευής ως βασικές γνώσεις για την κοινωνική οικονομία και τον πολιτισμό, η ομάδα υποστηρίζει τη διασπορά της ελευθέριας εργασίας σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας κτίρια και πρωτότυπα αντικείμενα σε συνεργασία με εξειδικευμένους τεχνίτες και εργαστήρια/βιοτεχνίες μικρής κλίμακας. Για το έργο Ταξιδεύοντας χάνουμε το Νότο: Διάγραμμα για την ομιλία του Ροντρίγο Φερνάντεθ Μιράντα, οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας εξετάζουν (νοσταλγικά) οικογενειακές φωτογραφίες παραθερισμού στη νήσο Σ. του Αιγαίου, στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και παράλληλα με την πρόσφατη κριτική μελέτη του Ροντρίγο Φερνάντεθ Μιράντα για τον μαζικό τουρισμό, προσπαθούν να κατανοήσουν πως οι ιστορικοί μετασχηματισμοί διέτρεξαν την μικρή (και μεγάλη) τοπική μας ιστορία: πως αλλάξανε τα σπίτια μας και τα αντικείμενα, οι επισκέψεις μας στη γη και το νερό.

Ευθύμης Θέου- Ηλέκτρα Αγγελοπούλου Μια διάλεξη Ήπιας Δύναμης, 2017, performance θεάτρου/ αρχαιολογίας

Στο βίντεο Μια διάλεξη Ήπιας Δύναμης, οι καλλιτέχνες Ευθύμης Θέου και Ηλέκτρα Αγελοπούλου χρησιμοποιούν μεθοδολογίες προερχόμενες από την αισθητηριακή αρχαιολογία, την εθνογραφία και τη θεωρία του χώρου, για να θέσουν ζητήματα σχετικά με τις έννοιες του ιδιωτικού, του δημόσιου και υπερτοπικού. Εναλλαγές μεταξύ τοποθεσιών και γεωγραφικών περιοχών χρησιμοποιούνται για να αμφισβητηθεί η επικρατούσα χρήση εννοιών όπως η κρίση, ο νότος, αλλά και ζητήματα της ψευδαίσθησης ενός ομογενοποιημένου κοσμοπολιτισμού.

Ayşenur Babuna Μητέρα Αϊσενούρ: Ο ερχομός του Μεσσία, 2017, βίντεο, διάρκεια περίπου 10 λεπτά

Την δεκάτη όγδοη μέρα του Σαμπάν του έτους 1438, η φεμινίστρια Μουσουλμάνα ακτιβίστρια και πρέσβειρα διαθρησκευτικού διαλόγου και πολιτικής Αϊσενούρ Μπαμπούνα, έφερε στον κόσμο τον υποσχόμενο Μεσσία. Σε αντίθεση με τον παλιό Μεσσία της χριστιανικής παράδοσης, ο νέος αυτός Μεσσίας, φύσιν σχετικιστής, σκοπεύει να βασίσει την ύπαρξη του σε απτά τεκμήρια. Έτσι, ξεκινά με τη Μητέρα Αϊσενούρ το Ιερό ταξίδι προσκυνήματος. Περιπλανώμενοι σε χριστιανικές εκκλησίες και μοναστήρια, ισλαμικά τεμένη και θρησκευτικά πανηγύρια εξερευνούν και παρατηρούν διάφορα θρησκευτικά δόγματα, με στόχο την α¬ναζήτηση πνευματικών απαντήσεων σε σύγχρονα αδιέξοδα. Μετά από τη συλλογή γνώσεων και εμπειριών από το ταξίδι, ο νέος Μεσσίας, με τη βοήθεια της Μητέρας Αϊσενούρ, θα δημιουργήσει ένα υβρίδιο θρησκειών και θα ανακηρύξει την ίδρυση ενός ευέλικτου δόγματος μιας νέας εποχής. Ακολουθώντας το νέο του δόγμα, ο Μεσσίας σύντομα θα είναι έτοιμος να ενώσει και να κυβερνήσει την Ανθρωπότητα και να λυτρώσει τους ανθρώπους. ΚΑΤΑ ΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ, Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΦΤΑΣΕ.

Ελπίδα Καραμπά - Γλυκερία Σταθοπούλου

Συμμετέχοντες Καλλιτέχνες:

• Μιχάλης Αδάμης Τουριστικές, Ουτοπίες (I,III,VII), 2017
• 
• Nikos Arvanitis, Το ίζημα του παραμένει στην μνήμη ως ανάμνηση της επαφής, 2017
• 
• Εύα Γιαννακοπούλου, Στην Πλαζ 2, δικάναλο video, 2017
• 
• Γιώτα Ιωαννίδου,Post Porn, εγκατάσταση, 2017
• 
• Νίκος Καναρέλης,Sitting on my laps lift my shirt up, 2017, σπρέυ και λάδι σε καμβά, 120 x 83 cm
• 
• Απόστολος Καραστεργίου, Tribesmen, 2017
• 
• Ζήσης Κοτιώνης,ΤRANS CULTURISM A LAUNDRY (Η ΜΠΟΥΓΑΔΑ), 2017
• 
• Πάνος Κούρος, μικρό αρχείο έργων σε θερινές εκθέσεις, 2017
• 
• Μαρία Λάλου και Skafte Aymo-Boot, ANTIMONUMENTS, 1964- 2013
• 
• Νατάσα Μπιζά, How to re-model a pavilion from German to Greek, 2016
• 
• Ραλλού Παναγιώτου, Kalypso (Volume ΙI), video, 2016
• 
• Πάνος Σκλαβενίτης,How to be seen (and heard) #2
• 
• Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Κεφάλια- Ουρανός του Άουσβιτς- Α. Κεφάλια, Φιλμ Super 8
• 
• Ινώ Βαρβαρίτη- Γιάννης Δελαγραμμάτικας, The willingness to revisit, εικαστικό-ερευνητικό πρότζεκτ σε εξέλιξη
• 
• KavecS, Greek Olive- Greek art highlights. Video, 2017
• 
• Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας, Ταξιδεύοντας χάνουμε το Νότο- Διάγραμμα για την ομιλία του Ροντρίγο Φερνάντεθ Μιράντα
• 
• Ευθύμης Θέου- Ηλέκτρα Αγγελοπούλου, Μία διάλεξη Ήπιας Δύναμης, 2017
• 
• Ayşenur Babuna, Μητέρα Αϊσενούρ- Ο ερχομός του Μεσσία, βίντεο, 2017
• 





Στηρίζουμε τη δημιουργία